Een bijzondere bijeenkomst met lunch, borrel, en nog boeiendere gesprekken over de grote lijnen van ons eigen beleid.

Afgelopen week introduceerden we een nieuwe - oerhollandse - beeldtaal om het te hebben over de toekomst van ons Ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Want 'de stad van de toekomst' heeft veelal een fysieke vorm, maar hoe ziet ons toekomstig sociaal stelsel er dan uit? En hoe hebben we het er dan over, los van jargon en bestaande structuren.

Stel je voor. Jouw leven als rivier. De overheid als waterkant die je onderweg naast je hebt; waar je tegenaan, langs en doorheen stroomt als je naar links of rechts wilt; een waterkant waar je empathie van nodig hebt, of juist snel handelen. De waterkant kan een opstopping vormen, een stroomversnelling veroorzaken, bij de afzetting ontstaat een draaikolk… Maar ook water kan waar het samenkomt aanhoudende kracht, een overstroming of vloedgolf teweeg brengen en daarmee juist de waterkant vormen. Zo verlegt de rivier zich al eeuwen lang, wat in deze analogie spreekt voor verandering in tijdsgeest en ons sociaal stelsel.

Burgers en ambtenaren voerden tijdens de Dag van de Toekomst samen over Zonheuvel, langs workshops, sprekers en herfst in volle glorie. Alles mocht inspiratie bieden voor de nieuwe samenwerking tussen water en -kant; burger en overheid. Aan het einde van de dag werden uiteenlopende kleiwerkstukken opgeleverd, met uiterwaarden, landtongen, beekjes en watervallen. Een nieuw sociaal landschap dat per stukje waterkant antwoord gaf op een persoonlijk verhaal uit de samenleving.

Waterspreuken
De rivier van mensen verandert langzaam in een vrolijke, kolkende stroom. De eerste gedachten worden uitgewisseld. "Het water staat mij aan de lippen," hoor ik van een ervaringsdeskundige. "Geef ons heden ons dagelijks brood en af en toe een watersnood," zegt een van de ambtenaren die binnen de overheid graag dingen zou willen veranderen. Ook het verbroederende "Ik kom lekker bij je aanmeren" klinkt door de gangen. We verdelen de groep in twee, en parallel worden er verschillende lezingen gegeven in het ochtend programma, begeleid door onze hosts.

Onze Hosts
We starten deze zonnige dag met onze weermannen Hugo Nagtzaam en Thomas Steigenga die ons hartelijk welkom heetten op het landgoed. Zij nemen ons vervolgens mee naar de wervelende lezingen van Marjolein ten Hoonte en Jaap Jongejan.

Hugo Nagtzaam | LinkedIn
Thomas Steigenga | LinkedIn

Jaap Jongejan Directeur van Stichting SBI, het prachtige Landgoed Zonheuvel Hotel & Conferentiecentrum in Doorn & lid van de Raad van Advies van het UWV Werkbedrijf

Zijn motto: "Anders Denken, Anders Doen & Veranderen met Perspectief." Hij kijkt graag naar organisaties als Gemeenschappen van Medemensen. “Dat wat niet verandert, verwildert.” Veranderen is eigenlijk een heel natuurlijk proces, maar in de context van een organisatieverandering verzetten we ons er vaak sterk tegen. Terwijl er nog heel wat oude patronen in ons werk verscholen zitten, waar we vaak zelf de oorsprong niet meer van weten en waar middel en doel door elkaar zijn gehaald. Denk bijvoorbeeld aan onze zomervakanties, die nog steeds precies rond de oogsttijd vallen, terwijl we allang niet meer met zijn allen op het land werken. Is zes weken aaneengesloten vakantie dan nog wel de beste manier om dingen in de huidige tijd te organiseren? Verandering is volgens Jaap dan ook een essentieel onderdeel van het leven. We zijn geneigd om enkel het licht aan het eind van onze eigen tunnelvisie te willen zien. Maar wie echt wil veranderen en anderen wil meenemen hierin heeft slechts 2 spelregels nodig:
Niet alleen anders denken, maar ook echt anders doen.
En zorgt voor een lonkend perspectief voor iedereen.

Dat maakt het misschien een trager proces, omdat er zoveel betrokkenen zijn, maar geeft het ook een aanzienlijk grotere kans van slagen.

Jaap Jongejan | LinkedIn

Marjolein ten Hoonte
Mens & werk & Arbeidsmarkt en Sociale Impact Randstad Groep Nederland

We leven in onstuimige tijden. Er is een enorme arbeidskrapte en toch zitten er mensen thuis. Velen werken en leven toch in armoede. De nieuwe generatie werknemers wil autonomie en flexibiliteit, evenals hun werkgevers maar wat betekent dit voor onze sociale zekerheid?

Daarover heeft Marjolein ten Hoonte, directeur Arbeidsmarkt en Sociale Impact bij Randstad Groep Nederland en schrijver van het prachtige boek: “Kunnen we het even over werk hebben?” verschillende ideeën. In deze lezing loodste ze ons langs haar verbeeldingen van de toekomst en deed ze verschillende voorstellen om onze sociale zekerheid op een geheel andere manier te organiseren. Een die de stormen der tijden wel zou kunnen weerstaan.

Marjolein sprak in acht blokjes over de invloeden die van belang zijn op de wereld van vandaag en de toekomst. Demografische ontwikkelingen, technologische ontwikkelingen, Globalisering en grote duurzaamheidsvraagstukken. Maar ook aanpassingsvermogen, ontwikkeling, inclusieve samenleving en leiderschap. Mensen dienen zich te verhouden tot al deze ontwikkelingen, privé, in hun werk maar zeker ook als burger in relatie tot de samenleving.

Marjolein ten Hoonte | LinkedIn

Een woord van de Directeur Directie Werknemersregelingen

Michiel Tunnissen Directeur van de directie Werknemersregelingen bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 

Michiel voegt daar nog het glasheldere inzicht aan toe dat: “Verandering in de natuur vaak heel geleidelijk gaat, maar we bij de overheid vaak kiezen voor geen verandering of één via grote klappen.” Een tegennatuurlijk proces. Een waar langetermijnperspectief een antidote voor zou kunnen zijn.

Michiel Tunnissen

Generatiedenken is:

1. Een stip op de horizon: wie wil je zijn, waar wil je zijn? (the natural step)
2. Beseffen dat je onderdeel bent van een groter tijdsbeeld dan jouw eigen leven en leren uit verleden (de zevende generatie)
3. Scenario’s schetsen om daar te komen (scenariodenken)
1. Onderzoek doen naar zekerheden: wat weten we (bijna) zeker dat op ons afkomt?
1. Bijvoorbeeld vergrijzing.
2. Onderzoek doen naar onzekerheden: wat zijn waardegedreven beslissingen?
1. Bijvoorbeeld ‘collectief oplossen van problemen’
3. Tegenstellingen maken van de onzekerheden.
1. bijvoorbeeld ‘collectief’ versus ‘individueel’.
4. Zet een van de tegenstellingen op een x-as, en de ander op een y-as. De kwadranten die gevormd worden door het assenstelsel zijn vervolgens de waardegedreven scenario’s.
5. Voor het uitwerken van een scenario neem je alles voor waarheid aan, zowel de zekerheden als de onzekerheden uit dat kwadrant.

Voorbeeld: we weten zeker dat er een vergrijzingsgolf komt met een hogere druk op de gezondheidszorg, dat is een zekerheid. Hoe de zorg zich precies zal ontwikkelen weten we echter nog niet omdat we een waardegedreven samenleving zijn. Moeten we ons daarin vooral focussen op het principe van voorkomen of dat van genezen? En willen we het collectief organiseren of individueel? Wanneer je die tegenstellingen tegenover elkaar zet in een assenstelsel, levert dat vier interessante extreme toekomstbeelden, en eigen interessante vragen op wanneer je elk kwadrant volledig doordenkt. Hoe ziet bijvoorbeeld de gezondheidszorg eruit in een wereld die helemaal gericht is op collectief & genezen? Of individueel & voorkomen?

*In de powerpoint in de bijlage staan nog een heel aantal tegenstellingen die je ook op jouw eigen dossier zou kunnen gebruiken.

> link naar de presentatie

Reframing



Lotte Jacobse en Lucca Koot helpen ons daarna het einde van de regenboog te zien. Samen verzorgen ze vanuit de Reframingstudio op het Schiereiland een workshop waarin zij ons leren dat zij:

1. Altijd ontwerpen voor mogelijkheden in de toekomst in plaats van reageren op problemen van vandaag.
2. En altijd vanuit het gewenste effect voor ogen.

Bij het ontwikkelen van interventies kijken zij...

• Eerst naar het nveau van interactie. Hoe wil je dat eindgebruikers interacteren met jouw interventie, beleid of product?
• Om dan te kijken naar de context. Waarbinnen moet deze interventie, beleid of product gebruikt worden? Denk bijvoorbeeld aan een school, een wijk, een landelijk uitrol.
• Om dan pas de daadwerkelijke de interventie, het beleid of product te ontwikkelen.

Om hier naartoe te kunnen werken...

1. Onderzoeken we eerst het vraagstuk:
- Welke urgentie heeft het?
- Welke geleerde lessen zijn er al over het vraagstuk?

2. Bekijken we de toekomst:
- Hoe ziet deze er naar verwachting uit?
- Welke uitdagingen zien we daarbinnen?

3. En omschrijven we ons hogere doel:
- In een wereld waarin ....(verwachting).....
- Willen wij ......(wens).........

Om van daar uit echt te gaan ontwerpen.

Reframing Studio

Stewardship



Met Esther Welles van We Are Stewards filosofeerden we in Grondwater daarna door over de gedachte: Wat als het directe zeggenschap volledig bij de burger komt te liggen? Hoe zouden we de wereld en de arbeidsmarkt dan organiseren?

Home - We Are Stewards

Observeren



Met Cor Noltee leerden we dat niet alles altijd met stoom en kokend water moet. We vertraagden onze pas op een Wonderlijke Waterwandeling en leerden dat als je de toekomst wil voorspellen je niet alleen vooruit moet kijken, maar vooral ook vanuit verstilling de omgeving observeren. Welke natuurlijke orde en cycli zijn er te ontdekken die al iets weggeven over hoe het leven en de samenleving zich zullen ontwikkelen? Van slechts een enkele druppel is heel veel te leren.

Cor Noltee, MEd | LinkedIn



Dat is ook precies de exercitie die Eline van Schaik en Daphne Thijssen vanuit het Supportteam Innovatie hebben ondernomen. Zij deelden bij Onderstroom de laatste trends die zij hebben ontdekt en die van grote invloed kunnen zijn op ons huidige beleidsdossiers. Samen met de deelnemers bedachten ze mogelijke nieuwe toekomstbeelden bij de casussen waarmee ze op pad waren gestuurd.

Eline van Schaik | LinkedIn
Daphne Thijssen | LinkedIn

Filosoferen



Bij het Wad stond een prachtige expositie gemaakt door Arjan Spruijt met FUTUR het jonge ambtenarennetwerk en Lars Vianen van Scape Agency die bezoekers een lens bood naar verschillende toekomstscenario`s. Wat betekent dit voor jouw dossier als deze werkelijkheid worden?

FUTUR Jonge Ambtenaren Netwerk | Futur
Scape Agency



Op de rivierduin stond het Miniministerie van de Toekomst waar je als kandidaat-minister iemand ontmoet uit het jaar 2100. Welke beleidskeuzes maak je? En wat hebben deze voor effect? Hoe voorkomen we dat we water naar de zee dragen?

Miniministerie van de Toekomst | Projecten | College van Rijksadviseurs

Actie ondernemen



Peter van Doorn bleek als een vis in het water als spreker over het bijzondere landgoed Zonheuvel en gaf ons zo een geweldig voorbeeld mee hoe zij dit bij weer en wind zullen behouden voor de vele generaties na ons.

Landschapsbeheerder Goedlandt



Bij Jeroen Tebbe sloten we ons aan bij de club van HUH? En leerden we vooral hoe we echt Iedereen bij een verandering kunnen betrekken, in dit geval het "eenvoudig maken van heel Nederland". Samen racede we hiervoor van gist tot kaneelwater ofwel het kastje naar de muur en terug. Niet alleen om anders te denken maar vooral ook om anders te doen!

Huh? Wat bedoelt u?

Omgaan met tegendruk bij verandering



In de Golfbreker hielp Sanne Nagtzaam ons met Dramataal het gedrag van anderen te begrijpen en met zachtheid tegemoet te treden. Daar kwamen de waterlanders! Daar deinsden we echter niet van terug maar tegemoet en met haar goede begeleiding kregen we prachtige handvaten om constructief om te gaan met de heftige emoties die men soms toch ook tegenover de overheid en haar handelen kan hebben.

Sanne Nagtzaam | LinkedIn



Bij het Tij hielp Martial Arts Guru Stephen Ghazi ons te zijn als water en met zachtheid loyale tegenspraak te bieden aan de krachten die soms toch in een ministerie kunnen ronddwalen."Water kan steen verguizen met de tijd en vindt hoe dan ook altijd een eigen weg."

The Old School Martial Arts

Waterdragers

Deelnemers ontvingen daarna via een kleine persoonlijke ceremonie een pin waarmee ze als waterdrager in hun eigen organisatie aan konden zetten tot verandering. Effectief, want de rimpels die we met elkaar samen gestart zijn klinken nu al in allerlei gesprekken op kantoor en daarbuiten door als stroomversnellingen in een rivier. Spannend om te zien welke veranderingen dit nog met zich mee zal brengen.

Kers op de taart

Als laatste cadeautje werden we getrakteerd door onze dagvoorzitter Thomas Steigenga op een prachtig gedicht die muzikaal begeleid werd door Anniek Roosenschoon op de piano.

> lees hier het gedicht van Thomas